تعیین اهداف آموزشی
- تعیین اهداف آموزشی
- نویسنده: محرم آقازاده
- بازدیدکننده: 51
- تعداد نظرات: 0
- امتیاز:
هدف‌های یادگیری
انتظار می‌رود، یادگیرنده پس از مطالعه مطالب این مقاله به اهداف مشخص شده در زیر دست یابد:
- نقش اهداف را در یادگیری و تدریس بیان كند.
- نحوه تدارك اهداف را تشریح كند.
- انواعی از اهداف را فراهم آورد.
نگاه کلی
تدریس، به معنی ایجاد شرایطی برای تغییر دادن رفتار دانش‌آموز است. تغییر رفتار، به منظور كاستن یا از میان برداشتن تفاوت یا فاصله به اجرا درمی‌آید. تفاوت را می‌توان نیاز به یادگیری نامید. اگر تفاوتی در بین رفتار موجود و رفتار مطلوب نباشد، هیچ آموزشی ضرورت نخواهد یافت. در واقع، آموزش، برای پاسخ‌گویی به یك نیاز به اجرا درمی‌آید. آموزشی كه نتواند تفاوت‌های تعیین شده را از میان بردارد، اتلاف وقتی بیش نیست. هر دانش‌آموزی که پا به مدرسه می‌گذارد با خود قدری آمادگی برای آموختن می‌آورد و قدری نیاز به یادگیری. فاصله میان وضعیت جاریِ دانشی، مهارتی و نگرشی دانش‌آموز با انتظارات یادگیری مکتوب در برنامه درسی و نیازی که دانش‌آموز در عمل نشان می‌دهد زمینه شکل‌گیری اهداف یادگیری است.
ارتباط نیاز به اهداف یادگیری
تغییر رفتار، در زمینه‌های مهارتی، دانشی و نگرشی انجام می‌شود. عملكرد مطلوب یا رفتار مورد نظر مهارتی، دانشی و نگرشی را می‌توان یك نیاز آموزشی تلقی كرد. اهداف یادگیری عینی را می‌توان از نیازهای آموزشی برگرفت. اهداف عینی یادگیری، پایه آموزش‌های اثرگذار را پی می‌افكند. اگر اهداف عینی آموزشی تدارك نشود، دروس را نمی‌توان به صورتی نظام‌دار آماده كرد. دانش‌آموزان، جامعه، مدرسه و والدین دانش‌آموزان بر این باورند كه آموزش‌هایی كه اجرا می‌شوند باید اثرگذار و كارا باشند. تدارك اهداف عینی یادگیری زمینه را برای اثربخش كردن فرایند آموزش آماده می‌كند.
هدف نهایی، نشان دادن طرز تعیین اهداف عینی یادگیری است. در ادامه، چگونگی تعیین و نوشتن اهداف عینی آموزشی را در خواهید یافت.
نقش اهداف
اهداف كلی آموزشی به صورت كلی و جامع بیان می‌شوند. با استفاده از اهداف كلی آموزشی است كه تدارك اهداف عینی آموزشی امكان‌پذیر می‌گردد. نمونه‌ای از هدف كلی آموزشی، این است: «دانش‌آموز باید هدایت پروژه‌های یادگیری را به عهده بگیرد». اگر هدف كلی اشاره شده در پیش، به چند هدف عینی آموزشی تبدیل نگردد، امكان دستیابی به آن ایجاد نخواهد شد. در عین حال، بر اساس هدف كلی، نمی‌توان به آموزشی مناسب و بهینه دست یافت. اهداف كلی آموزشی، سیر و روند كلی یادگیری را رقم می‌زنند.
به هر صورت، هدف اساسی از تدارك اهداف عینی یادگیری، مشخص كردن مسیر حركت دقیق و بی‌شبهه معلم و دانش‌آموز است. اهداف عینی یادگیری، زمینه‌ساز تعامل بسیار نزدیك میان معلم و دانش‌آموز است. بر مبنای اهداف عینی یادگیری، مواد آموزشی، روش تدریس، الگوی چینشِ كلاسی و ارزشیابی آموزشی پایه‌ریزی و تدارك می‌شود. در دسترس بودن اهداف عینی یادگیری، كمك‌های زیادی به معلم و دانش‌آموز می‌كند. برخی كمك‌ها به ترتیب زیر است:
- اهداف عینی یادگیری به معلم کمک می‌كند آموزشی را ترتیب دهد كه به برآوردن نیاز دانشی، مهارتی و نگرشی بینجامد.
- اهداف عینی یادگیری به دانش‌آموزان کمک می‌كند درك و فهم دقیقی از كارهایی كه پس از پایان دوره آموزشی باید انجام دهند، داشته باشند.
- اهداف عینی یادگیری به معلم و دانش‌آموز کمک می‌كند سطح یادگیری حاصل از آموزش را بسنجند و درباره آن داوری كنند.
گفتنی است كه اهداف عینی یادگیری به قدری اهمیت دارد كه می‌توان آن را به مثابه چراغ راهنمای یادگیری، راهنمای تدریس، ارزشیابی و ... به حساب آورد.
چگونه اهداف عینی آموزشی را تدارک کنیم؟
اهداف عینی آموزشی بر رفتارهایی تأكید می‌كنند كه در پایان دوره آموزشی قابل حصول، مشاهده، ارائه و اندازه‌گیری‌اند. از این رو، گاهی اهداف عینی آموزشی را اهداف یادگیری، كاركردی و رفتاری نیز می‌نامند. دستیابی یا عدم دستیابی به اهداف تعیین شده، سبب‌ساز كامیابی یا ناكامی معلم است. برای آنكه معلمان بتوانند اهداف عینی آموزشی یا رفتاری را تدارك كنند، سه عنصر اساسی را باید رعایت كنند. بنابراین، برای هدف عینی، سه نوع اطلاعات فرض می‌شود: شرایط، عملكرد و معیار/ استاندارد.
- شرایط. منظور از شرایط، موقعیت‌ها، محدودیت‌ها، ملزومات، مواد و تجهیزاتی است كه تحت تأثیر آن‌ها رفتار شكل می‌گیرد.
- عملكرد. مراد از عملكرد، رفتاری است كه در قالب‌هایی چون مهارت، دانش و نگرش تحت شرایط خاصی، از فرد سر می‌زند.
- معیار/ استاندارد. منظور از معیار یا استاندارد، در نظر گرفتن میزان كار مورد نیاز یا دقت و درستی كاری است كه باید انجام شود.
شرایط
به منظور دستیابی به رفتار مورد انتظار، معلم باید شرایطی را، كه تحت تأثیر آن، رفتار تغییر یافته، اصلاح یا حذف می‌شود، شرح دهد. همچنین، او باید شرایط مشاهده رفتار را نیز بیان کند. اغلب، شرایط مربوط به اهداف عملکردی، شرایط آزمون و مشاهده رفتار را نیز مشخص می‌کنند. برای مثال، آیا دانش‌آموزان از ابزاری كه خودشان ساخته‌اند، به نحو مطلوب استفاده می‌كنند؟ آیا در شرایط خطر‌ناك، توانایی ارسال پیام را برای دریافت كمك نشان می‌دهند؟ آیا بدون مراجعه به نقشه با استفاده از قطب‌نمای دستی جهت حرکت را در شب تعیین می‌کنند؟
نمونه‌هایی از عبارت‌های آغازین بخشِ شرایط در زیر آمده است:
- با در دست داشتن نمونه‌ها ...؛
- با در دست داشتن فهرستی از اصطلاحات ...؛
- در حین اینکه در آزمایشگاه ...؛
- با استفاده از کیت نمونه‌برداری از خاک ...؛
- با استفاده از جدول نمونه‌برداری آماری ...؛
- پس از مشاهده تابلوهای خط‌نقاشی ... .
عملكرد
ویژگی اساسی یك هدف عینی/ رفتاری این است كه نوع رفتار یا كاركردی را كه مورد انتظار است، نشان دهد. معلمان، در قالب هدف‌های عینی، دقیق‌ترین، روشن‌ترین و قابل سنجش‌ترین رفتارها یا كاركردها را بیان می‌كنند. اهداف عینی آموزشی كه دارای ابهام است، به‌جز اتلاف وقت معلم و دانش‌آموز اثر دیگری ندارد. برای عینیت بخشیدن به اهداف عینی/ رفتاری، از افعال ویژه‌ای استفاده می‌شود؛ افعال مورد استفاده را افعال رفتاری می‌نامند. در زیر نمونه‌هایی از عبارت‌های مورد استفاده در بخش عملکرد آمده است:
- دانش‌آموز به صورت پاسخ‌نگار .............. را تعریف می‌کند.
- دانش‌آموز مؤلفه‌هایِ ............. را شناسایی می‌کند.
- دانش‌آموز نمونه‌های سنگ ............. را جمع‌آوری می‌کند.
معیار
نداشتن یا روشن نبودن معیار مشخص برای رفتار یا عملكرد، حد و حدود كار را معین نمی‌كند. معیار رفتار/ عملكرد، دانش‌آموزان را نسبت به كمیت و كیفیت كار خودشان آگاه می‌سازد. معلمان با ذكر معیار رفتار/ عملكرد، به دانش‌آموزان نشان می‌دهند كه چه مقدار از رفتار را با چه كیفیتی می‌پذیرند.
معیارها شرایطی ایجاد می‌كنند كه بر مبنای آن می‌توان به پرسش‌هایی از قبیل «چند وقت یك‌بار؟»، «چقدر؟»، «با چه سرعتی؟»، «بر وفق چه ضوابطی؟» و ... پاسخ داد. معیارها را می‌توان به صورت درصد واقعی موفقیت، دقت مورد نظر، تعداد خطا و لغزش‌های مورد قبول، زمان مورد پذیرش برای اتمام كار و ... تعیین كرد.
نمونه‌هایی از عبارت‌های مربوط با بخش معیار در زیر آمده است:
- ................. را بر اساس گام‌های تعریف شده، دسته‌بندی می‌کند.
- ................. را با استفاده از نرم‌افزار Excel برای کاربرد آماده می‌سازد.
- ..................... را در مدت دو دقیقه باز و بسته می‌کند.
نمونه‌هایی از اهداف عینی
نمونه‌هایی از اهداف عینی آموزشی در زیر آمده است. بر اساس نمونه‌ها اهداف دیگری را نیز می‌توانید آماده سازید.
شرایط | عملكرد | معیار |
دانش‌آموز با به پایان بردن درس «تولید برنامه‌های تلویزیونی»، با استفاده از ابزارهایی كه در دست دارد، | یك برنامه تلویزیونی | در سطح «الف» تولید كند. |
دانش‌آموز، با در اختیار گرفتن انواع برگ‌های درخت، | بتواند با تجزیه و تحلیل اشكال گوناگون برگ‌ها | آن‌ها را طبقه‌بندی كند. |
.............................................................................. | .............................................. | ....................................... |
.............................................................................. | .............................................. | ....................................... |
طبقه‌بندی اهداف عینی
روی هم رفته، دانش‌آموزان، سه دسته رفتار قابل مشاهده از خود نشان می‌دهند. معلمان با مشاهده رفتارها به سنجش آن‌ها می‌پردازند، یا آزمون‌هایی را برای به مشاهده درآوردن رفتارها طراحی می‌كنند. اهداف آموزشی را معمولاً در سه طبقه قرار می‌دهند: شناختی، مهارتی و نگرشی. در ادامه، «افعال» خاص نوشتن اهداف عینی ارائه می‌شود.
افعالی كه برای نوشتن اهداف دانشی مورد استفاده قرار می گیرند، افعالی هستند كه انواعی از توانایی‌های ذهنی را تحت پوشش قرار می‌دهند. به دیگر سخن، افعال مربوط به اهداف دانشی، طیفی را به خود اختصاص می دهند كه از به یادآوری یك واقعیت ساده تا یك فرایند ذهنی پیچیده را در بر می گیرد.
جدول افعال ویژۀ حیطۀ یادگیریِ شناختی[1]
افعال | معادل انگلیسی | تعاریف | مثال: دانش آموز خواهد توانست |
آماده كردن | Preparing | عبارت از آماده‌سازی، مناسب‌سازی چیزی برای هدفی معین یا برای به کاربردن در رویداد ویژه ای، درآمیختن اجزا و عناصر با هم و ساختن است. | الف- رنگ های اصلی را برای به دست آوردن رنگ های فرعی با هم ترکیب کند. ب- اعداد را برای پیدا کردن نما مرتب سازد. |
ارزشیابی كردن | Evaluating | عبارت است از تعیین ارزش یا اهمیت یک شیء، یک خدمت یا یک رویدارد. برای آن‌که، ارزشیابی صورت بگیرد، نیاز است اطلاعاتی فراهم آید. | الف- نقش انتخابات در سرنوشت مردم را ارزشیابی کند. ب- مطلوبیت خدمات شهر را مورد ارزشیابی قرار دهد. |
انتخاب كردن | Choosing/ Selecting | به عمل برگزیدن یک یا چند چیز، یک یا چند رفتار و یک یا چند رویداد از میان انواعی از چیزها، رفتارها و رویدادها انتخاب کردن گفته می شود. مقدمه انتخاب کردن، داشتن دانش و مهارت تمیز دادن است. | الف- از فهرست اعداد داده شده، اعداد اول را انتخاب کند. ب- از دو روش ارائه شده برای آزمون فرضیه، روش منطقی آزمون فرضیه را برگزیند. |
امتیاز دادن | Rating | تخصیص دادن یک عدد یا کلمه به مقدار معینی از یک شیء، رفتار یا رویدادی را امتیاز دادن می‌گویند. | الف- با استفاده از چک‌لیست مشاهده، به نحوه آماده کردن وسایل و اجرای آزمایش توسط همکلاسی شان امتیاز بدهد. ب- با استفاده از سه شکل داده شده درباره کیفیت مدیریت بحث از سوی سرگروهشان امتیاز بدهد. |
بحث كردن | Discussing | بحث کردن به عمل یا فرایند صحبت کردن درباره چیزی به قصد رسیدن به یک تصمیم یا تبادل فکر تعریف شده است. | الف- بر اساس تعداد اعداد ارائه شده، درباره عملیاتی که برای ارائه جمع کل اعداد نیاز دارد تصمیم بگیرد. ب- در گروه، درباره راه های کاستن از میزان مصرف آب تصمیم‌گیری کند. |
برآورد كردن | Estimating | عبارت از برآوردی اولیه از ارزش، مقدار یا میزانی از یک چیزی است. برآوردن کردن به طور معمول بر مشاهده اولیه یا مشاهده بدون ابزار دقیق استوار است. | الف- میزان انعطاف پذیری خود را در آزمون انعطاف پذیری برآورد کند. ب- احتمال بارش باران را بر اساس موقعیت و ظاهر ابرها برآورد کند. |
برچسب زدن | Labeling | به عمل اختصاص دادن یک واژه یا عبارت به طبقه یا یک مقوله برچسب زدن گفته می شود. | الف- بر اساس ویژگی های مشترک مجموعه ای از رخدادها، عنوانی را برای آن مجموعه تعیین کند. ب- به انواعی از اشیایی که در طبقه های مختلف قرار گرفته اند اسمی یا عنوانی را در نظر بگیرد. |
بررسی كردن | Surveying | منظور از بررسی کردن، نگاه کردن به کسی یا چیزی به قصد ارزیابی کردن رفتار، حالت یا عملکرد او است. | الف- با نگاه کردن به برگ های درخت میزان دریافت آب آن را ارزیابی کند. ب- با نگاه کردن به نحوه گروه‌بندی همکلاسی هایش در یک بازی، درباره میزان موفقیت آن گروه نظر بدهد. |
به یاد آوردن | Recalling | فراخواندن واقعیت ها، رخدادها یا موقعیتی به ذهن (از حافظه بلندمدت به حافظه فعال/ کارگر) است. | الف- فرمول محاسبه قضیه فیثاغورث را به یاد آورد. ب- اجزای کلام ماضی نقلی و ماضی بعید را به یاد آورد. |
به كار بردن | Applying | به عمل به استفاده از یک ابزار، شیء، مفهوم یا فناوری برای انجام دادن کاری خاص را به کار بردن می گویند. | الف- با استفاده از سیم‌چین، سر سیم برق را لخت کند. ب- فعل ها را با در نظر گرفتن هماهنگی آن ها با فاعل به درستی در جمله به کار ببرد. |
افعال | معادل انگلیسی | تعاریف | مثال: دانش آموز خواهد توانست |
تدبیر كردن | Devising | دهخدا تدبیر کردن را اندیشیدن درباره عاقبت کار دانسته است. در فرهنگ عمید هم به این‌گونه تعریف شده است. بنابراین، تدبیر کردن را می‌توان پیش بینی آگاهانۀ نتیجه یک عمل یا رفتار دانست. از سویی دیگر، تدبیر کردن مشورت دادن و پیشنهاد دادن هم دانسته شده است. با در نظر گرفتن هر دو تعریف می‌توان تدبیر کردن را عاقبت کار را دیدن و بر آن اساس پیشنهاد دادن تعریف کرد. | الف- درباره روش کار دوستان هم‌تیمی خود برای رسیدن به نتیجه مطلوب راهکارهایی را پیشنهاد دهد. ب- برای مطلوب تر کردن نتیجه آزمایش، ارائه طریق کند. |
تشریح كردن | Explaining | تشریح کردن به معانیِ شرح دادن، بسط دادن و تفسیر کردن آمده است. منظور از تشریح کردن، قابل فهم کردن و روشن کردنِ یک اتفاق، مفهوم، اصل یا واقعیت است. | الف- نحوه شکل گرفتن بلور نمک را شرح دهد. ب- روش کار ضرب اعداد دو رقمی در سه رقمی را بیان کند. |
تعریف كردن | Defining | بیان معنای دقیق واژه یا اصطلاحی بر اساس ماهیت و ویژگی های آن را تعریف کردن می نامند. | الف- اینرسی را تعریف كند. ب- جامعه سرمایه داری را تعریف کند. |
تفاوت قایل شدن | Differentiating | منظور از تفاوت قایل شدن، مجزا دانستن یا ناهمسان دانستن دو مفهوم، دو یا چند شئ و رویداد است. | الف- عوارض طبیعی را از عوارض انسان‌ساخته تمیز دهد. ب- بین سلول های حیوانی و گیاهی تفاوت قایل شود. |
تفسیر كردن | Interpreting | تفسیر کردن به نشان دادن یا روشن کردن معنای چیزی با استفاده از تعبیر، تبدیل یا شرح دادن آن تعریف می شود. نظر شخص در تفسیر کردن نقش اصلی را ایفا می کند. | الف- ابیات داده شده را تفسیر کند. ب- معنای آیه های ارائه شده را شرح دهد. |
تكرار كردن | Repeating/ Rehearsing | به عمل انجام دادن دوباره یا در کنار هم چیدن چند شیء، چند واژه یا چند عدد همانند، تکرار کردن گفته می شود. گاه تکرار کردن جنبه بیرونی ندارد، به ویژه زمانی که شخص، تکرار را در ذهن خود انجام می دهد. در این موارد، تکرار کردن، تکرار کردن ذهنی نامیده می شود. | الف- با تکرار چندباره یک شکل (شکل های مانند دایره، مثلث و ...) الگویی را ایجاد کند. ب- برای یادآوری ویژگی های جنگل های بارانی با صدای بلند به تکرار ویژگی های مورد نظر بپردازد. |
توجیه كردن | Justifying | توجیه کردن به نشان دادن عادلانه و درست بودن عمل و ادعا یا یک بیانیه تعریف شده است. | الف- درباره درستی ادعای خود در زمینه تغییر وضعیت عرضه و تقاضای محصولات باغی در دو سال آینده شواهد مورد نیاز را ارائه دهد. ب- دلایل وجود کودکان کار و خیابان را توجیه کند. |
خلاصه كردن | Summarizing | جمع بندی کردن، کوتاه کردن و بیان نکته‌های اصلی از یک موضوع را خلاصه کردن می گویند. | الف- متن داده شده را در همیاری با همکلاسی اش خلاصه می کند. ب- نکته های اصلی درس را برای ارائه در کلاس آماده می کند. |
مقایسه كردن | Comparing | منظور از مقایسه کردن، بیان کردن یا فهرست کردن تشابهات و تفاوت های مربوط به واقعیت ها، رویدادها و نظایر این هاست. | الف- تفاوت سونامی و زلزله را بیان کند. ب- سنگ ها را بر اساس تفاوت ها و تشابهاتشان طبقه بندی کند. |
نام‌گذاری كردن | Labeling | به برچسب زدن مراجعه کنید. |
مثال‌ها
- با در نظر آوردن یك منطقه جغرافیایی، دانش‌آموز می‌تواند محصولی را كه به احتمال زیاد بیشترین بازدهی را خواهد داشت، شناسایی كند.
- پس از پایان آموزش كلاسی و خواندن تكالیف مربوط، دانش‌آموز می‌تواند به درستی انواعی از خاك‌ها و ویژگی‌های آنان را مشخص كند.
- دانش‌آموز، پس از گذراندن درس تولید مواد آموزشی، می‌تواند انواعی از مواد آموزشی را برای مقاصد ویژه‌ای تولید كند.
- پس از پایان آموزش، ویژگی‌های اساسی برنامه‌های درسی دانش‌محور را شرح دهد.
- .....................................................................................................................................................................
- .....................................................................................................................................................................
افعالی كه برای نوشتن اهداف مهارتی مورد استفاده قرار می‌گیرد عملكردهای مهارتی دانش‌آموزان را نشان می‌دهند. انجام گرفتن عملكردهای مهارتی، مستلزم وجود هماهنگی روانی- حركتی است. نمونه‌هایی از افعال ویژه اهداف مهارتی در جدول زیر آمده است:
جدول افعال ویژۀ حیطه مهارتی[2]
افعال | معادل انگلیسی | تعاریف | مثال: دانش آموز خواهد توانست |
بریدن | Cutting | منظور از بریدن، قطع کردن و ورقه کردن چیزی با استفاده از دست و هر گونه ابزار ساده یا پیچیده است. | الف- با استفاده از اره مویی، با استفاده از طرح فراهم شده، تخته سه لایی را ببرد. ب- با استفاده از چاقوی سانتوکو (Santoku)ماهی شیر را ورقه می کند. |
سوار كردن | Assembling | سوارکردن یا اسمبل کردن به معنای کنار هم گذاشتن و اتصال دادن قطعه ها از طریق جوش دادن، پیچ کردن و چفت کردن است. | الف- قطعات رایانه شخصی را کنار هم نهاده و آن ها را پیچ و چفت کند تا رایانه راه اندازی شود. ب- پس از بریدن چهار قطعه چوب، از آن ها قاب عکس بسازد. |
پریدن | Jumping | پریدن شامل بلند شدن از زمین است كه می‌تواند به صورت پرش ارتفاع یا پرش طول باشد. در تداول به فرود آمدن از بلندی را هم پریدن می‌گویند. در اینجا مراد از پریدن، فرود آمدن نیست. | الف- طول در نظر گرفته شده را بپرد. ب- بر اساس شاخص سنی پیش بینی شده ارتفاع مورد را نظر بپرد. |
شروع كردن | Initiating | منظور از شروع کردن، آغازگری یا ایجاد یک جریان یا ساخت یک ابزار یا شکل دادن یک ایده است. | الف- روشِ کارِ جدیدی را برای کار روی تابلوی برق به کار بگیرد. ب- برای برش زاویه های تند روی تخته ابزار جدیدی را پیشنهاد دهد. |
قالب‌سازی كردن | Framing | قالب سازی به معنای شکل دادن به محصول مورد نظر با استفاده از مواد چون انواع فلزهای مذاب، گچ، پلاستیک و مواد سیلیکونی است. | الف- با استفاده از گچ، سردیس مورد نظر را قالب سازی کند. ب- با استفاده از سیلیکونRTV مجسمه سفارش شده را بسازد. |
تنظیم كردن | Tuning | منظور از تنظیم کردن به قاعده درآوردن یا همان نظم دادن است. | الف- با استفاده از دستورالعمل داده شده، کویل خودرو را تعویض کند. ب- چرخ خیاطی را برای دوخت زیگزاگ تنظیم کند. |
كاشتن | Planting | به پاشیدن بذر یا نهادن بذر در خاک، در خاک گذاشتن نهال، قرار دادن گل در گلدان یا به جالیزی‌کاری، فعل کاشتن می‌گویند. | الف- به طور مستقل و با استفاده از راهنمای کاشت گل‌های تزیینی، در گلدانِ داده شده گل بکارد. ب- با دریافت راهنمایی انواع دانه های داده شده را برای بررسی نحوه رشد آن ها در خاک تدارک شده بکارد. |
مثال‌ها
- دانش‌آموز، پس از گذرانیدن یك كلاس دو ساعته و تمرین تنظیم شعله مشعل، با 80 درصد مهارت به تنظیم شعله بپردازد.
- با در اختیار داشتن وسایل لازم برای تمرین «لیفت كردن» (بلند كردن) وزنه، بتواند درست‌ترین شكل حركت دو ضرب را نشان دهد.
- در صورتی كه دو شیء در اختیار دانش‌آموز قرار داده شود، بتواند وزن درست هریك از آن‌ها را با تفاوت دست‌كم 5/0 گرم، مشخص كند.
- دانش‌آموز، پس از دریافت دستورالعمل‌های لازم، بتواند به مقدار لازم، با 90 درصد دقت، میل‌گردها را با زوایای 90 درجه خم كند.
- .....................................................................................................................................................................
- .....................................................................................................................................................................
افعال مربوط به اهداف نگرشی، زمینه بروز نگرش‌های افراد را فراهم می‌آورد. افعال ویژه نگارش اهداف نگرشی، سبب می‌شود برداشت‌های درونی و هیجانات و احساسات فردی، برای دیگران معین گردد. در جدول زیر، افعال ویژه اهداف نگرشی آمده است.
جدول افعال ویژۀ حیطۀ یادگیری نگرشی[3]
افعال | معادل انگلیسی | تعاریف | مثال: دانش آموز خواهد توانست |
اجابت كردن | Responding | در فرهنگ لغت، اجابت کردن به جواب دادن یا پاسخ دادن تعریف شده است. در اصطلاح، اجابت کردن به معطوف داشتن ذهن و اشتیاق به ایده‌ها، پدیده ها و مواد تعریف می شود. | الف- به طور داوطلبانه مواد مورد نیاز برای انجام دادن آزمایش(های) کلاسی را فراهم کند. ب- علاقه مندی خود را برای دریافت تمرین های اضافی برای تقویت خواندنش را دریافت کند. |
بازرسی كردن | Inspecting | به عمل نگاه دقیق یا تفتیش منتقدانه چیزی را بازرسی کردن می گویند. | الف- اطلاعات داده شده برای حل مسئله را با نگاه انتقادی بررسی کند. ب- داستان را که برای خواندن داده شده است را به طور دقیق بخش‌بندی کند. |
اعتراض كردن | Protesting | اعتراض کردن به معنایِ منع کردن، بازداشتن، پیش آمدن و روبه‌روی کسی ایستادگی کردن آمده است. | الف- نظرات مخالف خود را در گروه و خارج از آن در برابر نظرات و پیشنهادهای ارائه شده بیان کند. ب- به داوری صورت گرفته درباره انشایِ خود، اعتراض کند. |
پیگیری كردن | Following/ Pursuing | در انتظار چیزی یا نتیجه ای بودن و به دنبال به نتیجه رساندن عملی، پیگیری كردن گفته می‌شود. | الف- پروژه درسی ای را که تعهد کرده است تا رسیدن به نتیجه، پیگیری کند. ب- دریافت نتیجه آزمایش هایی را که انجام داده است پیگیری کند. |
تعقیب كردن | به پیگیری کردن مراجعه کنید. | ||
تقدیر كردن | Appreciating | تقدیر کردن به داوری خردمندانه، درک همراه با خوشی، و کوشش مجدانه و علاقه مندانه برای فهم ارزش چیزی یا رویدادی اطلاق می گردد. | الف- درک دلایل ایثار گری افراد را دریابد. ب- با دریافت اطلاعات مربوط به مخترعان با اشتیاق چگونگی کار آنان را تحلیل کند. |
سپاس‌گزاری | به تقدیر کردن مراجعه کنید. | ||
پاسخ دادن | به اجابت کردن مراجعه کنید. | ||
انتقاد كردن | Criticizing | منظور از انتقاد کردن، عیب یا ایراد چیزی را پیدا کردن و ارزشیابی کردن شئ، ادعا، رفتار و هر چیزی از این دست است. | الف- با استفاده از معیارهای داده شده، مقاله های داده شده را نقد می کند. ب- پوستر تدارک شده برای نمایش مفهوم توسعه پایدار را نقد کند. |
افعال | معادل انگلیسی | تعاریف | مثال: دانش آموز خواهد توانست |
تركیب كردن | Synthesizing | درهم آمیختن ایده ها، نظرات، دانش و یافته‌ها به ترکیب کردن تعریف می شود. هدف از ترکیب کردن رسیدن به یک کل منسجم است. | الف- نظرات داده شده توسط معلم و دیگر دانش آموزان را تلفیق کند و دیدگاه خود را هم به آن ها بیفزاید. ب- نقدهای انجام شده درباره میزان مصرف انرژی را جمع بندی کرده و نقد واحدی ارائه دهد. |
تكمیل كردن | Completing | تکمیل کردن نزدیک به فعل ترکیب کردن است و مراد از آن افزودن یک بخش یا عنصر به عناصر پیشین برای رسیدن به هویتی یکپارچه است. | الف- نظر خود را شکل داده و آن را در کنار سایر نظرات به منظور تکمیل نظرات گروه قرار دهد. ب- با اعلام دیدگاه خود در تلفیق با نظر دیگر اعضای گروه به آرای سایر گروه های کار اعتراض کند. |
مشاركت كردن | Cooperating/ Participating | داشتن سهم در چیزی یا ایفای نقش فعال در به انجام رسیدن امری را مشارکت کردن می نامند. | الف- دلیل مشارکت در توسعه جامعه محلی را تبیین کند. ب- در فعالیت های بهسازی روابط میان دانش آموزی به منظور انجام دادن پروژه های علمی موفق شرکت کند. |
بررسی كردن | به بررسی کردن، در حیطه شناختی مراجعه کنید. | ||
طرفداری كردن | Biasing | سوگیری کردن به نفع فرد یا گروهی یا داوری یک‌جانبه درباره چیزی یا رویدادی یا رفتار خاصی را می گویند. داوری یک‌جانبه به معنای اتکا به ناراستی و دروغ نیست، بلکه در نظر نگرفتن واقعیت های دیگر است. | الف- با در نظر گرفتن نظرات خاص خود، به نفع گروه خود داوری کند. ب- از عملکرد حزب مورد علاقه اش حمایت کند. |
سازماندهی كردن | Organizing | منظور از سازماندهی کردن در کنار هم قرار دادن اجزای مختلف و ایجاد ارتباط درونی بین آن ها برای رسیدن به کل منسجمی است. | الف- با ارتباط دادن ایده های مختلف حاصل از بارش فکری به ایدۀ نهایی مورد انتظار دست یابد. ب- بین ایده های داده شده در درس های مختلف درباره ایجاد محیط سالم برای زندگی ارتباط ایجاد کرده و دیدگاه واحدی را ارائه دهد. |
توجیه كردن | Justifying | به توجیه كردن، در حیطه شناختی مراجعه کنید. |
مثال‌ها
- دانش‌آموز، پس از آشنایی با روش‌های گوناگون تغییر دادن رفتار، یكی از آن‌ها را به عنوان شگرد فردی اختیار كند.
- پس از بحث درباره مضرات عدم رعایت قانون، دانش‌آموز تصمیم بگیرد از قانون پیروی كند.
- پس از مشخص شدن دیدگاه‌های سقراط، افلاطون و ارسطو، از دیدگاه یكی از فیلسوفان نام‌برده طرفداری كند.
- .....................................................................................................................................................................
- .....................................................................................................................................................................
سیاهه نوشتن اهداف عینی
اهداف عینی طرح شده، همیشه به بازنگری نیاز دارد. توصیه می‌شود، برای انجام دادن صحیح اهداف یاد شده از سیاهه زیر استفاده كنید:
- به یاد داشته باشید كه اهداف، نشان‌دهنده مقصدی است كه دانش‌آموز باید به آن برسد. اهداف، فعالیت‌های معلم را در بر نمی‌گیرد. معلم، مجموعه تلاش‌هایی را برای دستیابی دانش‌آموز به اهداف، پدید آورده و رهبری می‌كند.
- اهداف را به روشن‌ترین صورت بنویسید. نگارش اهدافی مبهم، راه درست فعالیت را به دانش‌آموز نشان نمی‌دهد. عدم دستیابی به اهداف، اغلب ناشی از ابهام در اهداف است.
- مطمئن شوید كه اهداف تعیین شده، با روش تدریس انتخابی تناسب داشته باشد. نامتناسب بودن هدف با روش تدریس و فعالیت، به آموزشی سازمان‌یافته نمی‌انجامد.
- در قالب هر جمله، فقط یك هدف را منظور كنید. این كار، در انتخاب روش تدریس، تنظیم فعالیت‌های دانش‌آموز و ... كمك می‌کند.
- مطمئن شوید كه سه قسمت شرایط، عملكرد و معیار در هر كدام از اهداف منظور شده باشد.
- مطمئن شوید كه اهداف در نظر گرفته شده، شما را به هدف كلی می‌رساند.
خلاصه
تدوین اهداف عینی آموزشی، یكی از اقدامات اساسی فرایند تهیه طرح درس است. اهداف عینی، به مثابه چراغ راهنمای آموزش برای معلم و یادگیری برای دانش‌آموز است. برای تدارك یا بیان یك هدف عینی، سه عنصر در نظر گرفته می‌شود كه عبارت‌اند از: شرایط، عملكرد و معیار. افزون بر آنچه گفته شد، برای تعیین اهداف آموزشی مناسب، انواعی از افعال رفتاری مربوط به اهداف دانشی، مهارتی و نگرشی ارائه گردید. افعال رفتاری برای عینیت دادن به رفتارها و برای سنجش مناسب و ... به كار می‌روند.
خواندنی‌های پیشنهادی
- Davis, I. K. (1981). Instructional Technique, New York, N. Y.: McGraw-Hill, Inc.
- Gagne, R. M., Brigges, L. J. and Wager, W. W. (1994). Principles of Instructional Design, New York, N. Y.: Holt, Rinehart and Winston, Inc.
- Kemp, P. E. (1974). How to Write and Use Behavioral Objectives in Printers & Publishers.
- Mager, R. F. (1975). Preparing Instructional Objectives, Belmont, CA: Fearon Publishers, Inc.
این مقاله برگرفته شده از: آقازاده، محرم و نقی‌زاده، محرم (1397). راهنمای عملی نگارش طرح درس، تهران: موسسه مدارس یادگیرنده مرآت
برای مطالعه بیشتر می‌توانید از طریق سایت shop.meraat.ir، این كتاب را تهیه نمایید.
[1] افعال ارائه شده در اینجا فقط برای نشان دادن نمونه ای از افعال آمده است. افعال بسیار زیادی در این حیطه یادگیری می گنجد که بر اساس محتوایی درسی و انتظارات یادگیری قابل تعریف هستند.
[2]. افعال ارائه شده در اینجا فقط برای نشان دادن نمونه ای از افعال آمده است. افعال بسیار زیادی در این حیطه یادگیری می گنجد که بر اساس محتوایی درسی و انتظارات یادگیری قابل تعریف هستند.
[3] افعال ارائه شده در اینجا فقط برای نشان دادن نمونه ای از افعال آمده است. افعال بسیار زیادی در این حیطه یادگیری می گنجد که بر اساس محتوای درسی و انتظارات یادگیری قابل تعریف هستند.
نظرات کاربران
